Prof.Dr.Ahmet AK
Emlak Vergisi Kanunu’na 7194 sayılı Kanun ile eklenen değerli konut vergisi hükümleri kapsamında, Türkiye sınırları içinde vergi değeri 5.000.000 TL’yi aşan meskenler, aşan kısmı üzerinden değerli konut vergisine tabidir. Verginin mükellefi ve müterakki vergi tarifesine ilişkin bilgilere EVK’nun 42 ve izleyen maddelerinde yer verilmiştir. Değerli konut vergisi hükümleri ve Uygulama Genel tebliğinde esas alınan yeniden değerleme oranı ile verilen örnekler ve vergi tarifesine ilişkin kısa bir değerlendirme yapılması amaçlanmıştır.
EVK’nun (m.47) “Verginin beyanı, ödeme süresi ve ödeme yeri” başlıklı hükmüyle, bina vergisi değeri 5.000.000 TL’yi aşan meskenler değerli konut vergisine tabidir. Vergi, dilim usulü artan oranlı tarifeye bağlı olarak 5.000.000 TL’yi aşan kısım üzerinden hesaplanır. Vergiye tabi meskenler vergi değerini aştığı yılı izleyen şubat ayının 20. Günü sonuna kadar Gelir İdaresi Başkanlığının yetkili vergi dairesine beyanname ile beyan edilir. Yıllık olarak tarh edilen vergi aynı vergi dairesine ilki şubat ayı sonuna kadar, ikincisi ise aynı yılın ağustos ayı içinde olmak üzere iki eşit taksitte ödenir. İzleyen yıllarda da mükellefler tarafından yıllık olarak beyanname verilmesi gerekir.
Emlak Vergisi Kanunu’nda (m.37) yer alan “Vergi dairesi” tabiri, belediyeleri ifade eder” hükmü ile Emlak Vergisi Kanunu’nun “uygulanmasında, Vergi Usul Kanununun vergi inceleme yetkisi hariç olmak üzere” (emlak vergi dairesi müdürüne verilmeyen yetki) hükümlerinin uygulanmayacağı hükmü ile, değerli konut vergisinin belediyeler yerine gelir idaresinin vergi dairelerine ödenmesi ve (mevhumu muhalif anlamı ile) vergi inceleme kapsamında olması esası getirilmiştir. Ayrıca, genel bütçe geliri olarak toplanan değerli konut vergisinin, genel bütçeden il özel idarelerine ve belediyelere pay verilmesinde dikkate alınmayacağı hükmü (m.48) getirilmiştir.
DİKKAT ÇEKEN HUSUSLAR
Değerli Konut Vergisi Uygulama Genel Tebliği 15 Ocak 2021 tarih ve 31365 sayılı RG’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Emlak Vergisi Kanunu’nun değerli konut vergisi hükümleri ile Uygulama Genel Tebliği birlikte değerlendirildiğinde şu hususlar dikkat çekicidir.
1-Emlak vergisine tabi mesken niteliğindeki binaların vergi değerinin 5.000.000 TL’yi aşması halinde, aşan kısım üzerinden ilave vergi alınması Anayasa’da (m.73) vurgulanan mali güç ilkesine uygundur. Ancak aynı matrah üzerinden hem emlak vergisi, hem de değerli konut vergisi alınması mükerrer vergilendirmeye neden olacaktır.
2-Emlak vergisi yerel yönetim geliri niteliğinde iken, değerli konut vergisi genel bütçe geliri niteliğindedir.
3-İl özel idareleri ve belediyelere genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamı üzerinden ayrılacak payların hesaplanmasında emlak vergisi hasılatı dikkate alınırken, değerli konut vergisi hasılatı verilecek payların hesabında dikkate alınmayacaktır.
4-Emlak vergisi denetimi açısından belediyelere verilmeyen vergi inceleme yetkisi değerli konut vergisi açısından geçerli değildir.
5-Emlak vergisinde beyan esası 4751 sayılı Kanun (m.7/b) ile 2002 yılından itibaren kaldırılmış ve bildirim esası getirilmiştir. Değerli konut vergisinin beyan esasına tabi olması, Emlak Vergisi Kanunu’nun iç bütünlüğünü bozmuştur.
YENİDEN DEĞERLEME ORANI
7194 sayılı Kanun ile 2020 yılı için 5.000.000 TL olarak belirlenen vergi değeri, mükellefiyetin başlangıç yılını takip eden yıldan itibaren her yıl, bir önceki yıl vergi değerinin VUK (mük.m.298) hükümleri uyarınca aynı yıl için tespit edilen yeniden değerleme oranının yarısı nispetinde artırılması suretiyle bulunacaktır.
Bu kapsamda, 28 Kasım 2020 tarih ve 31318 sayılı RG’de yayımlanan 521 Sıra No’lu VUK GT ile 2020 yılı yeniden değerleme oranı %9,11 olarak hesaplanmış ve ilan edilmiştir.
Dolayısıyla 2021 yılı vergi değeri 5.000.000* (%9,11/2) = 227.750 TL, vergi değerinin hesabında bin liraya kadar olan kesirler dikkate alınmayacağından 227.000 TL artışla, 2021 yılı vergi değeri alt sınırı (5.000.000 +227.000=) 5.227.000 TL olacaktır.
15 Ocak 2021 tarihli RG’de yayımlanan Değerli Konut Vergisi Uygulama Genel Tebliğinde yeniden değerleme oranının 2020 yılı için %10 olduğu varsayılarak örnek hesaplamalar yapılmıştır. Örnek hesaplamalarda değerli konut vergisine tabi olma sınırı 5.250.000 TL olarak hesaplanmıştır.
Oysa 2020 yılı yeniden değerleme oranı %9,11 olarak 28 Kasım 2020 tarihinde ilan edilmiştir. İlan edilen yeniden değerleme oranı dikkate alındığında, değerli konut vergisi matrahının alt sınırı 5.227.000 TL olacaktır. 48 gün sonra yayımlanan Uygulama GT’de verilen örnekler ve tarife dilimlerinde RG’de ilan edilen yeniden değerleme oranının dikkate alınmadığı anlaşılmaktadır.
Tebliğde verilen örneklerin ve vergi tarifesindeki rakamların, sonraki yıllarda yapılacak hesaplamalarda da dikkate alınma ihtimaline karşı, %9,11 oranına göre bir an önce revize edilmesi gerekir.
Son olarak beyan esası başta olmak üzere, yukarıda belirttiğimiz konularda Emlak Vergisi Kanunu’ndaki karmaşıklığı giderecek ve iç bütünlüğü sağlayacak düzenlemeler yapılmasının yararlı olacağı düşüncesindeyiz.