Nail İNAL / E.Gümrükler Genel Md.Yard.
İthalatta Gözetim/Kayıt Belgesi Uygulanması ve Yurtdışı Giderleri
İthalatta uygulanacak gözetim ve korunma önlemleri mevzuatımıza, 29.01.1995 tarihli ve 22186 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan 4067 sayılı Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun ile onaylanan ve 25.02.1995 tarihli ve 22213 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1995/6525 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan “ Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması”’nın ayrılmaz parçasını teşkil eden Korunma Tedbirleri Anlaşması ile girmiştir.
İthalatta gözetim uygulanmasının amacı, yerli üreticilerin talebi üzerine veya re’sen belli bir malın ithalatının o malın yerli üreticileri ve ülke ekonomisi üzerinde olumsuz sonuçlar doğurup doğurmadığının tespiti etmektir
İthalatta Gözetim/Kayıt Belgesi Uygulanması
Bir eşyanın ithalatında gözetim uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar 29.5.2004 tarihli ve 25476 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan “İthalatta Gözetim Uygulanması Hakkında Karar” 08.6.2004 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan “İthalatta Gözetim Uygulanması Yönetmeliği” ve İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğlerde düzenlenmiştir.
Bu düzenlemelere göre, gözetim kararı Gözetim Belgesi düzenlenmesi yoluyla;
1-İleriye Yönelik veya
2-İthalatı değerlendirmek üzere geçmişe dönük,
olarak uygulanmaktadır.
Bu çalışmamızın konusunu ileriye yönelik gözetim/kayıt belgesi uygulaması oluşturmaktadır.
A-İleriye Yönelik Gözetim Uygulanması
İleriye yönelik olarak ithalatta Gözetim Uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Ticaret Bakanlığı tarafından 25.12.2020 tarihli ve 31345 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliği (Tebliğ No: 2020/9) ile düzenlenmiştir.
Bu düzenlemelere göre anılan Tebliğ eki Kayda Alınan Eşya Listesi’nde fasıl numarası, gümrük tarife pozisyonu veya gümrük tarife istatistik pozisyonu belirtilen eşyanın ithal edilebilmesi için;
1- Kayda Alınan Eşya Listesi’nde yer alan eşyaları ithal etmek isteyen kişilerin, gerçekleştirecekleri ithalata ilişkin bilgileri Ticaret Bakanlığı tarafından kayıt merkezi olarak yetkilendirilen İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine kaydettirmeleri,
2- İthalat işleminin kayda alındığına dair elektronik ortamda Kayıt Belgesi düzenlenmesi,
3- Kayıt Belgesi’nin düzenlendiğine ilişkin Tek Pencere Sistemi çerçevesinde elektronik ortamda verilen numaranın gümrük beyannamesinin 44 numaralı hanesine kaydedilmesi,
4- Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğünün tüm Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerine gönderdiği 16.3.2020 tarihli ve 53168949 sayılı yazı uyarınca Kayıt Belgesi’nde yer alan bilgilerle gümrük beyannamesinde yer alan bilgiler arasında farklılık olması, diğer bir ifadeyle beyan edilen eşya kıymetinin Kayıt Belgesi’nde belirtilen kıymetten düşük olması halinde eşya kıymetinin Kayıt Belgesi’nde belirtilen düzeye çıkarılmasını sağlayacak bir tutarın “Yurt Dışı Diğer Gider” adı altında beyan edilmesi ve bu tutar üzerinden tahakkuk ettirilen gümrük vergilerinin ödenmesi,
şarttır.
1- İthal Eşyasının Gümrük Kıymeti ve “Yurt Dışı Diğer Gider”
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nda (m.24/1) “İthal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28. maddelere göre gerekli düzeltmelerin yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. (…)” hükmüne yer verilmiştir.
Yine Gümrük Kanunu’nda (m.26/2-g) Keyfi ve Fiktif Kıymetlerin gümrük kıymetinin belirlenmesinde esas alınmayacağı belirtilmiştir.
Gümrük Kanunu gereğince (m.27) gümrük kıymetinin belirlenmesi için eşyanın fiilen ödenen veya ödenmesi gereken fiyatına, VARSA, ilave edilecek ödemeler tek tek sayılmıştır.
Ticaret Bakanlığı Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan 12.10.2015 tarihli ve 2015/13 sayılı Genelgede BİLGE Sitemi detaylı beyan modülü üzerinde genel ve kalem ekranlarında bulunan finansal bilgilerde “Fatura”, “Sigorta” ve YURT DIŞI DİĞER” alanlarının mevcut bulunduğu, yükümlüler tarafından ithalat beyannamelerinde beyan edilecek bir “YURT DIŞI DİĞER” tutarının bulunması halinde Gümrük Kıymetine Girmesi Gereken masraf unsurlarının (Fatura, Navlun ve Sigorta) dışındakiler yukarıda belirtilen YURT DIŞI DİĞER alanlarına beyan edilmesi gerektiği belirtilmektedir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan 2020/1 sayılı İthalat Genelgesi’nde de, ithalat bedellerinin (ithal eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatı ile bu fiyata varsa ilave olarak yapılacak ödemelerin) bankacılık teamüllerine göre bankalar aracılığıyla veya Türk Lirası (TL) ile ödeneceği, ithalat bedellerinin;
-Banka kaynaklarından,
-İthalatçıya ait Döviz Tevdiat Hesabı (DTH )’ndan,
-Kredi kartından,
-İhracat bedelinden,
karşılanmak suretiyle ödenebileceği ve bankaların aracılık edilen ithalat ödemeleri kapsamında firmalarca talep edilmesi halinde bu ödemelere ilişkin bilgileri içeren bir yazı veya Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan ID’ın bankalarca firmalara verileceği belirtilmektedir.
Bu nedenle, “BİLGE SİSTEMİ DETAYLI BEYAN MODÜLÜ” üzerinde bulunan “YURT DIŞI DİĞER” olarak tanımlanan alana ithal eşyasının faturasında yer alan fiyatına ilave edilecek bir tutar girilecek ise bu tutarın banka kaynaklarından, Döviz Tevdiat Hesaplarından, Kredi kartından ve İhracat bedelinden karşılanmak suretiyle ödenmesi ve bu ödemenin yapıldığının ilgili bankadan alınan bir yazı ile de ispat edilmesi şarttır.
Ancak, sözü edilen alana girilecek tutarın keyfi veya fiktif bir tutar olmaması gerekmektedir.
Buraya kadar açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, ithal eşyasının faturasında yer alan fiyatına ilave edilmek için “YURT DIŞI DİĞER” olarak tanımlanan alana girilen tutarın ilgili bankadan alınan bir yazı ile ödendiğinin ispat edilmemesi halinde sözü edilen tutar üzerinden Gümrük vergilerinin tahakkuk ettirilip tahsil edilmesi yasal dayanaktan yoksundur.
Fakat gümrük idaresi, “YURT DIŞI GİDER” adı altında Keyfi veya Fiktif olarak beyan edilen tutar üzerinden gümrük vergilerini tahsil ettikten sonra eşyanın ithaline izin vermektedir. Aksi halde izin vermemektedir.
Sonuç Olarak,
Vergi hukukunda asıl olan, mükellefler tarafından gerçekleştirilen tüm giderlerin/harcamaların fatura veya benzeri belgelerle belgelendirilmesidir.
Aksi halde yapılan harcamaların vergi kanunları karşısında gider olarak dikkate alınması, diğer bir ifadeyle ithal eşyasının kıymetine/vergi matrahına ilave edilmesi mümkün değildir.
Bu nedenle, ithalatta gözetim/kayıt belgesi uygulanmasına tabi tutulan bir eşyanın faturasında yer alan fiyatının kayıt belgesinde yazılı “Gümrük Kıymeti” düzeyine çıkarılmasını sağlayacak şekilde “YURT DIŞI DİĞER GİDER” adı altında ilave bir beyanda bulunulması halinde bu beyana konu harcamanın/ödemenin yukarıda belirtilen Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı genelgeleri uyarınca bankacılık teamüllerine göre bankalar aracılığıyla ödendiğinin belgelendirilmesi ve bu belgenin gümrük beyannamesi ekinde sunulması şarttır.
Bu şekilde sözü edilen beyana konu harcamanın/ödemenin yapıldığını gösterir belge aranmadan “YURT DIŞI GİDER” adı altında Keyfi veya Fiktif olarak beyan edilen tutar üzerinden gümrük vergilerinin tahsil edilmesi yasal dayanaktan yoksundur.
Diğer taraftan, İthalatta Gözetim/Kayıt Belgesi Uygulanması bir ithal eşyasının Gümrük Vergilerinin tahakkukuna esas alınacak gümrük kıymetini belirlemek amacıyla değil, yerli üreticilerin talebi üzerine veya re’sen belli bir malın ithalatının o malın yerli üreticileri ve ülke ekonomisi üzerinde olumsuz sonuçlar doğurup doğurmadığının tespit edilmesi amacıyla yürürlüğe konulmaktadır.
Bu durumda, Kayıt Belgesi’nde belirtilen kıymetin 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24. maddesinde tanımı yapılan “Alış Bedeli/Gümrük Kıymeti” kabul edilerek gümrük idaresince bu kıymet üzerinden Gümrük Vergilerinin tahakkuk ettirilip tahsil edilmesi yönünde işlem tesis edilmesi yasal dayanaktan yoksundur.
Bu nedenle “Kayıt Belgesi”’nde belirtilen kıymet üzerinden kanunen ödenmemesi gerektiği halde ödenen gümrük vergilerinin 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 210 ila 217. maddelerinde belirtilen usul ve esaslar dairesinde tebliğ edildikleri tarihten itibaren üç yıl içinde ilgili gümrük idaresine müracaatta bulunulmak suretiyle kanuni faiz oranında hesaplanacak faizi ile birlikte geri alınması mümkün bulunmaktadır.
Nail İNAL Kimdir